Zgodnie z art. 61 prawa upadłościowego „Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego.”, tzn., że od tego momentu majątek będzie służył wierzycielom.
Po ogłoszeniu upadłości upadły traci prawo zarządu majątkiem upadłościowym. Skutkiem czego, upadły traci legitymację procesową do występowania w charakterze strony w sprawach dotyczących tego majątku. Oznacza to, że upadły nie może wytaczać powództwa w celu dochodzenia lub obrony praw majątkowych należących do masy upadłościowej. Powództwo takie zostanie oddalone z braku legitymacji procesowej upadłego.
Co więcej upadły nie może być pozwany w sprawach dotyczących majątku masy upadłościowej. Powództwo takie zostanie oddalone z braku legitymacji procesowej upadłego.
W miejsce upadłego legitymację procesową w sprawach dotyczących masy upadłościowej uzyskuje syndyk. Wpierw należy dowiedzieć się, jak działa syndyk masy upadłościowej. Działa on w imieniu masy upadłościowej, a nie upadłego. Warto również wskazać, że masa upadłości nie posiada osobowości prawnej ani zdolności prawnej. Nie może zatem pozywać ani być pozywaną.
W tym miejscu warto wyróżnić co wchodzi w skład masy upadłości. Przepis art. 62 prawa upadłościowego wskazuje, że „w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63–67a.”
Należy podkreślić, że wraz z ogłoszeniem upadłości cały majątek upadłego staje się masą upadłościową. Do masy upadłościowej zalicza się także majątek, który nie jest bezpośrednio w posiadaniu upadłego, ale znajduje się w posiadaniu osób trzecich. Do masy upadłościowej należą także środki pieniężne na rachunkach bankowych, należące do upadłego.
Podkreślenia wymaga również, że majątek nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, niezależnie od podstawy nabycia, staje się masą upadłościową. Upadły nie może decydować o nabyciu tego majątku. Zgodnie z art. 119-123 prawa upadłościowego Upadły nie może przyjąć darowizny czy też odrzucić spadku.
Masa upadłości obejmuje również składniki majątku wspólnego pod warunkiem, że nie są to bezpośrednio rzeczy i prawa należące do małżonka upadłego.
Dalej art. 63 prawa upadłościowego wymienia katalog wyłączeń masy upadłościowej:
Zgodnie z art. 63 pkt 1) prawa upadłościowego w skład masy upadłościowej nie wchodzi mienie, które jest wyłączone spod egzekucji. Katalog ten jest bardzo szeroki, zatem wskazać należy, że będą to m.in.: pościel, bielizna, ubrania, przedmioty urządzenia domowego – jak pralka, lodówka, odkurzacz, piekarnik, łóżka, stół, krzesła etc.
Dalej w odniesieniu do pkt 2) nie wchodzi do masy upadłości, z mocy samego prawa, wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu.
W przypadku posiadania przez upadłego zobowiązań niealimentacyjnych, syndyk masy upadłościowej osoby fizycznej może dokonać potrąceń z wynagrodzenia za pracę upadłego w wysokości nieprzekraczającej połowy tego wynagrodzenia. Jednocześnie syndyk masy upadłościowej musi pozostawić upadłemu kwotę nie niższą niż minimalne wynagrodzenie za pracę (minimalna kwota wolna od zajęcia).
Co więcej w pkt 3) ustawodawca wskazał, że kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, nie jest włączana do masy upadłości w części przypadającej pozostałym wierzycielom zgodnie z umową powołującą administratora.
Natomiast ostatni pkt 4) odnosi się do rachunków pieniężnych m.in. rachunku powierniczego, rachunku oszczędnościowego czy środków pieniężnych przekazanych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Należy pamiętać, że kwoty nie wchodzące w skład masy upadłości mogą zostać indywidualnie zatwierdzone przez sędziego komisarza, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego lub osób pozostających na jego utrzymaniu.
Zgodnie z art. 73 prawa upadłościowego istnieje również możliwość złożenia wniosku o wyłączenie z masy upadłości do sędziego komisarza, który zobligowany jest do rozpatrzenia go w terminie jednego miesiąca od dnia złożenia w sądzie. Uprawniony wskazuje konkretny przedmiot majątkowy, wszystkie twierdzenia, zarzuty i dowody pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania, chyba że powołanie ich we wniosku było niemożliwe.
